Naam:	Woningcomplex Bisschop Romerostraat e.o Utrecht-Voordorp
Type:	woningbouwcomplexen;
Opdrachtgever:	Bouwfonds Woningbouw Amersfoort
Uitgevoerd:	ja
Bestaand:	ja
Architecten:	Bosch, Th.J.J. (Bosch (Bosch, Th.J.J.)), 1988, 1990;
Bijdragen:	Gebam Dura, Houten (1e fase), Goossen, Almelo (2e -uitvoering-,
Adres:	Thomas Masarykstraat, Utrecht (Voordorp); Pal Maleterstraat, Utrecht (Voordorp); Bisschop Romerostraat, Utrecht (Voordorp);
Archiefgegevens:	NAi/BOSC 212, 370

Bijzonderheden:

Het bedenken van oplossingen voor complexe binnenstedelijke locaties stond bekend als specialisme van Theo Bosch. Het ontwerpvermogen voor buitenstedelijke locaties was aan het eind van de jaren tachtig nog nauwelijks aangesproken, vooral omdat Bosch zich had geprofileerd als principi?le tegenstander van slaapsteden en monofunctionele uitbreidingswijken. Tijdens de bewogen jaren van de stadsvernieuwing in de Nieuwmarktbuurt had hij met Aldo van Eyck geweigerd mee te werken aan het cre?ren ervan. Maar al verzette Bosch zich vaak met succes tegen al te eenzijdige programma's van eisen, onder de vlag van zijn eigen bureau werden geen opdrachten meer 'teruggegeven'.
De meervoudige opdracht voor Voordorp was een vuurproef op een buitenstedelijke locatie. Bosch leverde een bijdrage aan de realisatie van een in ruimtelijk opzicht van Utrecht ge?soleerde wijk met in het totaal ruim 1300 woningen en beperkte wijkvoorzieningen. Het leverde de Rietveldprijs op. De jury concludeerde dat Bosch de beste facetten van het landelijk met het stedelijk leven 'op ontspannen wijze' had weten te combineren, en iedere vorm van saaiheid had weten te vermijden. 'Modieus taalgebruik', vonden sommige critici. Het doet niets af aan de kwaliteit van het wijkje.
Wederom werd de voor de Sijzenbaan ge?ntroduceerde waaiervormige verkaveling toegepast. Het zonlicht wordt in figuurlijke zin met open armen ontvangen en gereflecteerd door de wit gestucte gevels. Het licht strijkt langs de gevels waardoor er steeds een ander strookje in het zonnetje wordt gezet. Verkavelingsstudies leidden snel tot de keuze voor een waaiervormige situering van bouwstroken, die meebuigen met de buurtontsluitingsweg, haaks erop liggend. Deze strookjes zijn ingevuld met stedelijke woningtypen en trappen in hoogte af in de richting van het groengebied met stroken eengezinswoningen.
Alle woningen zijn voorzien van serres, balkons of tuinen, gericht op het Zuiden of het Zuidwesten.
Bosch cre?erde architectonische eenheid met een ingetogen vormgeving. Geen gecompliceerde gevels die de aandacht afleiden van hokkerige plattegronden, maar fraai geproportioneerde bouwvolumes. Het rustig beeld is verkregen door een gedoseerd aangesproken kleurenpalet.
Voor de stadsuitbreiding in oostelijke richting schreef de gemeente Utrecht onder drie projectontwikkelaars een prijsvraag uit. Het betrof een rechthoekig gebied tussen de Rijksweg en twee spoorlijnen. Het plangebied wordt aan drie zijden omgeven door groenstroken, een noodzakelijke bescherming tegen het verkeerslawaai. De vierde zijde sluit aan op de woonwijk Tuindorp-Oost. Het Bouwfonds kreeg de opdracht toegewezen en ging verder in zee met drie architecten die vanwege goede ervaringen waren uitgenodigd. Op basis van het stedenbouwkundig plan van Aat van Tilburg, werkten Pietro Hammel, Theo Bosch en Van Tilburg iedere een deelgebied met woningen uit. De opgave voor Van Tilburg was aan te sluiten op het groene karakter van Tuindorp-Oost. Hij verlengde de bestaande Kapteijnlaan tot ontsluitingsweg en ruggengraat van de nieuwe wijk. Deze licht gebogen, tot Bisschop Romerostraat gedoopte laan mondt uit in het centrale groene plein, de Brink, dat grenst aan een gespaard volkstuinencomplex.
Ten zuiden hiervan ligt naast Tuindorp-Oost het plangebied van Bosch, aan de binnenzijde van ??n van de bochten van de Bisschop Romerostraat. De wandbebouwing in de buitenbocht geeft beschutting aan het woonbuurtje van Bosch. De gelijkvormige strookjes in de waaiervormige verkaveling zijn uitgevoerd in vijf, vier en drie lagen, waarbij per wisseling van bouwhoogte een ander woningtype is toegepast: appartementen aan de straat- en groenzijde met daartussenin twee lagen maisonnettes. Herkenbaar zijn de ronde hoeken en ronde ramen, de golvende belijning van slanke hoge kolommen ondersteunde balkonplaten. De appartementen langs de weg zijn ten opzichte van elkaar verschoven zodat de serres optimaal licht kunnen ontvangen en meer uitzicht verschaffen.
De herwaardering van het functionalisme in de jaren tachtig richtte zich ondermeer op woonbuurtjes als de Rotterdamse Kiefhoek met plastische, wit gestucte volumes. Door de ontwikkeling van gevelisolatie met pleisterwerk (waaronder Strikotherm) konden degelijke buurtjes hoogwaardig worden gerenoveerd. In nieuwbouwprojecten kon een verwant gevelbeeld worden verkregen waarmee werd voldaan aan de bouwfysische normen. Bosch maakte lange tijd gebruik van Strikotherm. In Voordorp kon hij op eigentijdse wijze uitdrukking geven aan de door hem zo gewaardeerde eenvoud van Oud en Rietveld. Dit is zichtbaar aan de geometrische vormen van de strookjes eengezinswoningen, de witte strakke gevels met een minimum aan details. De cilindrische dakopbouw (het zogenaamde 'treincoupeetje') heeft een horizontale tegenhanger in de cilindrische be?indiging van de strook. Deze cilinder is over ??n bouwlaag verdubbeld, om de kwaliteit van de woonkamer te vergroten met een serreachtige zone langs de gevel op de zonkant. Aan de andere zijde van de strook bieden de ge?ntegreerde bergingen met hun tapse vorm een wijds uitzicht en markeren een semipriv?-gebied bij de woning. Het platte dak van de bergingen -de vijfde gevel volgens functionalisten- wordt benut als dakterras.
In de hoekwoningen wordt genoten van het feit dat de cirkelvorm een maximaal geveloppervlak verschaft. De serre-achtige zone met schuine glaskap ligt als een schil om de woonkamer met open keuken en nodigt uit tot het cre?ren van plekken. Het ontbreken van de dakverdieping wordt ruimschoots gecompenseerd door het forse vloeroppervlak, de ruime mate van lichttoetreding en het riante uitzicht vanuit alle kamers. In de tussenwoningen is door een eenvoudige ingreep een bijzonder ruimtelijk effect verkregen. Door het flauw hellend dak hebben de slaapkamers een grotere hoogte dan de gang in het midden van de woning. Hiermee is de dakopbouw als ruimte meer verzelfstandigd. Door de cilindrische kap van het treincoupeetje is een tamelijk hoge ruimte gecre?erd waar je je hoofd niet stoot. Dit maakt een wereld van verschil met de vaak donkere zolderverdiepingen van de standaard eengezinswoning (waaraan na verloop van tijd een meestal lelijke dakkapel wordt toegevoegd). De dakopbouwen in Voordorp zijn voorzien van grote glasvlakken die uitzicht verschaffen op de groene omgeving. Wat bedacht werd als oplossing voor het woonhuisje in de landelijke omgeving van Monnickendam, vond voor het eerst op grote schaal toepassing in Voordorp.
Graag had Bosch op het driehoekige pleintje in het hart van het buurtje zijn ontwerp voor een gebouw met bijzondere woonvormen gerealiseerd gezien. Niet alleen om een invulling te geven die paste op de plek maar ook om meer differentiatie te verkrijgen in woningtypes en bewonerssamenstelling. Aanvankelijk was het pleintje bestemd als speelterrein. Vervolgens ontwierp Bosch diverse varianten voor wat hij vanwege de basisvorm 'shuttle' en 'boemerang' noemde. Ondanks de aanpassingen in het ontwerp overschreed de aanneemsom herhaaldelijk het beschikbare budget. Dat er toen gekozen werd voor een kort strookje tweelaagse eengezinswoningen is begrijpelijk. Kwalijk is wel dat de Utrechtse Welstandscommissie klaarblijkelijk een verlofdag had, toen de plannen voor de dakopbouwen werden ingediend. Hierbij verbleekt de kritiek die de jury van de Rietveldprijs had op de gemeente wat betreft de inrichting van de openbare ruimte in Voordorp.

  Literatuur